Кадыр Абакиров
Адамдын Асыл ойлору
* * *
Жер үстүндө акыйкат бирөө эле, экөө болсо анда кандай болот? Эки акыйкат болот деп бир жерден эч убакта уккан эмесмин.
* * *
Улуу Карамолдонун комуз күүлөрү бир сонундук, ал жүрөгүбүздүн тереңинде жаралып, чоң кубанычка оролгон керемет. Керемет күүнү жараткан Карамолдонун жүрөгү деле керемет.
* * *
Күн батып баратып айтты:
– «Адамдар эми жакшы калгыла! Бүгүн эмне бакыт, эмне кайгы таптыңар. Ал силердин тагдырыңар. Мен эртең кайра төрөлүп келем. Ага чейин жакшы калгыла!»
* * *
Ар бир адамдын жан дүйнөсүндө ынак тоосу болот, ал жүрөгүндө жанган үмүтү.
* * *
Адамдар бири-биринин жардамына бел байлап ары жол улайт. Демек жашоодо берилүүчү жардам түгөнбөйт.
* * *
Адам уйкуга киргенде чарчоодон, чаалыгуудан азап-тозоктон кутулат. Ал эми түбөлүк уйкуга киргенде, түбөлүк азап-тозок армандан кутулат. Экөө тең болуучу кубулуш.
* * *
Жеңилип бараткан адам чындык менен адилеттикке таянды эле, ал жеңишке оңой жетти.
* * *
Өмүрлүк жарым айтты:
– Биз бир китеп жаздыкпы? – деди.
–Ооба жаздык, ал жашоо, турмуш, махабат китеби болчу, – дедим.
* * *
Бул дүйнөдө жакшылык өтө көп, эгерде жамандык андан көп болсо, биз азап тартмакпыз.
* * *
Биз келечекке бел байлайбыз, ал өчпөс жашоого бел байлайт. Өмүрүбүз бири-бирине бел байлап уланып жүрүп олтурат.
* * *
Ар кандай кубаттуу таланттын эки жагы бар: Өлбөстүк жана улуулук. Чыныгы даңаза ошол экөөндө.
* * *
Чыныгы атанын мээримине бөлөнгөн бала ата мээримин сезбей да калышы ыктымал. Ал эми ата мээримин көрбөй өскөн бала ошол мээримди сагынып куса болушу ыктымал.
***
Кит чоң балык, майда чабак кичинекей балык, чоң менен кичиненин айырмасын ушул экөө айтып турат.
* * *
Бир үйдүн жарыгы ошол эле үйгө тиет. Күндүн жарыгы бүткүл ааламга тиет. Жакшы хандын жарыгы бүткүл элине тиет. Элинин жарыгы ханга тиет.
* * *
Алысты көргөн көздө умтулуу ошончолук терең болот.
Ал улуулукту көрө билүүнүн негизги башаты.
* * *
Керексиз чыгармалардын унутулуп калышы арман. Анткени аларды автор керектүү болсун деп жаратпады беле. Демек керектүү деген нерсенин керексиз болуп жаралышы дагы арман.
* * *
Сууга чөгүп бараткан адам колун сунуп, адамдардан жардам сурайт. Чындыкты издеген адам башкаларв карап жардам сурайт. Демек адам сууда да кургактыкта да жардам сурайт.
* * *
Чындык касиеттүү анткени анын тамыры терең. Ошол үчүн анын заты негиздүү. Терең тамыр адамдын турмушуна, келечегине өтө керек.
* * *
Бактысыздыкка баткан адамдар башкаларга жамандыкты алып келбесе экен. Мен тааныган, тааныбаган адамдардын тилегеним эле ошол.
* * *
Акылман адам айтты:
– Ким эгерде чындыктын душманы болсо, ал менин да башкалардын да душманы.
* * *
Чыгып келе жаткан күн адамды көп жаңы нерселерге кубанычка жана бакытка чакырат. Анткени ал адамдарга бакыт таратып келе жаткан күн.
* * *
Катуу шамал булуттарды ыраак тарапка айдап салды.
Катаал тагдыр ата-энени баладан бөлүп салды.
* * *
Эртең менен эрте ойгонсом түн бою катуу шамал дарактагы жалбыракты күбүп салган экен. Башымда чачым жок аны жалбырактай кылып, карылык күбүп салганбы? Мага да даракка да, карылык кайдан келе калды?
* * *
Айтып койгулачы!Алар мага чындыкты көргөзбөй жатат. Ошол үчүн мага жардамдашкыла! Чындык жок менин үнүм силерге угулбай жана жетпей жатат!
* * *
Жылаңач адам алоо өрттү аралабайт, денеси күйөт. Чындыкты сүйгөн адам жалгандын отун аралабайт, абийири күйөт.
* * *
Узак ажырашуудан кийин эки дос жолукту. Ал убактылуу мезгил, же жүрөктөгү сагынычты жазаар мезгил.
* * *
Чындыктан корккон адам сөзсүз жалгандыкка жолугат. Жалгандыкка жолуккан адам дагы эмнеге барып жолугат?
* * *
Адилеттик үчүн күрөшкөн адамды түрмөгө салып ташташты. Түрмөгө адамды камабай эле адилеттикти камап ташташты.
* * *
Талантка ээ болгон адам таалайлуу, а бирок ошол талантты андан ары өнүктүргөн пенде андан бетер таалайлуу.
* * *
Бузукулук айтты:
– Биз баарын жок кылабыз. Жакшылык айтты:
– Ага жол бербейбиз, биз баарын сактап калабыз.
* * *
Каакымдар күндүз күн сыяктуу нур таратат. Түн ичинде күн сыяктуу укташат. Алар кичинекей болсо да асмандагы күндүн элесин сактап турат.
* * *
Үйүбүз мүлккө, корообуз малга толгон менен жан дүйнөбүз жарды. Ошонубуз шордуу даам татытып турат.
* * *
Жылдыздар бизди өзүнө чакырат. Адамдагы жаркын үмүт да алдыга келгин деп чакырат. Адамдар да, жылдыздар да, жакшы үүмүт менен башкаларды бакытка чакырат.
* * *
Акыны бар айыл бактылуу эл болот. Анткени ал айылдын тоо таласын, агын сууларын, табияттын кооздугун ырга айлантып өлбөстүктүн күүсүнө киринтет. Акын ошол жердин булбулубу?
* * *
Обон жазгандардын жүрөгүн эмгек, кайрат уяласа ал эң жакшы окуя. Эгер ага талант аралашса, андан бетер өлбөс кубулуш .
* * *
Кыянаттык кылам деген адамдардын жан дүйнөсү бузулган же, болбосо ага бармак эмес. Эми ал башкаларга эмне окуяны алып келет?
* * *
Түн ичинде бак арасында жалгыз жатам. Айланада түн, бардык кыймыл токтогон. Бир гана жел бирде тигил жерден, бирде бу аймактан жортуп жөнөйт. Күндүз анча байкалбаган назик желдин кыймылы түн ичинде даана сезилип жатты. Же жел мага түнкү жомогун айтып жатабы.
* * *
Мен анын жасаган күнөөсүн бетке айттым. Ал мойнуна албады. Кудай бар, ал жагын жаратканым өзү текшерет.
* * *
Бир уруу түбү менен жок болуп кеткен. Анын оордун экинчи уруу басты. Мезгил өзгөрөт, баары өнүгөт. Тарых деген татаал нерсе. Керек болсо, мезгилге жараша турмуш өзгөрөт. Тарых аны жазып жүрүп отурат.
***
Адамдар мен учкул сөз жазып, ааламга батпай баратам, силер дагы учкул сөздү оюуңардан жаратып ааламдын кенен экенин жана сонундук, асылдык бар экенин сезип байкагылачы!
***
Кээ бир адамдар бийликтегилерге жагыш үчүн калп күлкүнү үйрөнөнөт. Калп күлкү жагынуучулукка жардам берет.
* * *
Азиз досум сапарга кетип жатасың. Тагдыр буюрса кайра жолугаарбыз. Жолукпасак жаныбыз бир кудайга аманат.
* * *
Жүрөгүң күн нурундай жарык болсун! Ошондо сенин айланаңда кубаныч менен сүйүү өчпөй нур чыгара жаркып, жарык чыгарып турат! .
* * *
Калптын энеси, атасы бир туугандары да жок. Ошондуктан бат эле айыбы ачылат. Анткени анын коргоочусу жок.
* * *
Өмүрүбүз түштөй өтүп кетиптир. Түштү кармай албаган сыяктуу өтүп кеткен өмүрдү да кармай албай калдык. Өмүрдү кармай албай жүрүп акыры карылыкка жетип калдык.
* * *
Ачууну да, кубанычты да адамдар жаратат. Ачуулу пенденин жүрөгүндө каар каалгыйт. Кубанычты алып жүргөндөрдүн көңүлүндө назик шоола жаркып каалгыйт.
* * *
Жалган атак көргөн түштөй бат унутулат. Алар адамдын эсинде элес-булас жанып анан жоголот. Жалган атакты алып жүргөн адамдар да, унутулат.
* * *
Талант, эмгек, өнөр, шык жакшылыкты таштап кетет. Ал акылмандуулук менен келип, өчпөстүктү таштап кетет.
* * *
Адамдар бир нерсени кеңешип жатат. Алар башка адамдарга жакшылык кылган жатат. Демек, жакшылык бир адамдын жүрөгүнөн экинчисине өткөн жатат.
* * *
Баардык жерде өзүңдүн адам экениңди унутпа! Башкаларга да жакшылык келээрин унутпа! Акыры баарын унутпа!
* * *
Жамандык менен жакшылык тең салмакта эмес. Жакшылыктын салмагы канчалык күчтүү болсо, ошол жерде жашоо өз жолунда баратат.
* * *
Байыркылар актыктын душманы каралык, чындыктын душманы жалгандык дешкен. Азыркылар деле ушул ойду айтып жатышат.
* * *
Ар бир адам бул дүйнөгө жалгыз төрөлөт. Анан тиги дүйнөгө жалгыз жол кетет. Ар бир адамдын башына жалгыздык деген сөз ошондон жаралган.
* * *
Капастагы куш менен эркин учуп жүргөн куштун айырмасы асман менен жердей. Капас – түрмө, асман – канат каккан эркиндик
. Капастагы куш эркиндик үчүн асманга умтулат. Ал ошол эркиндикти самап армандуу ыр мукамын чыгарат.
* * *
Кулагы жакшы сөз, мактоону угууну каалаган адамдын оозунан жакшы сөз жаңылбай чыга берсин.
* * *
Акылмандуулук менен зээндүүлүк биздин жүрөгүбүзгө жашаса, биз бактылуу адамдарбыз.
* * *
Койдун маараганы, жылкынын кишенегени угулду. Бир кездеги балалыгымы көргөнгө жакындадым. Жайлоодо мал баккан ата-энемдин, туугандарымдын элесине жакындадым
* * *
«Тиги дүйнө деле, бу дүйнө деле, чындыктан куралган экен. Тиги дүйнөгө таза барыш үчүн, – «Бу дүйнөдө таза жашагыла» – деп пайгамбарлар айткан экен. Демек эки дүйнөгө тең тазалык керек экен.
* * *
Адамдар бакытка жетиш үчүн күндүр-түндүр ой жүгүртөт. Бирок бакыт жакшы эмгек, же башка адамдарды ийгиликке жеткиргенден кийин келет.
* * *
Тынч жашап башка адамга таалай чачкан пендени теңирим колдойт.
Жакшы тарбия жакшы адамдын жүрөгүн уялап, аны азаптан колдойт.
* * *
Бирөө депутаттарга:
– Силер чимкириксиңер эч нерсе иштебейсиңер,-деп чыкты.
Анда депутаттардын бирөө.
– Биз элдин элитасыбыз бизге сөз тйигизүүгө болбойт, журттун каарына калат- деп чыкты.
Тигил кишиникиби, туурабы же депуттатардыкы туурабы, элдин башы маң. Же экөөндө тең бир мандем бар. Депутаттрга адамдын чимкириги эмне үчүн жармашат.
* * *
Өмүрүм түштөй өтүп кетиптир. Түштү кармай албаган сыяктуу өтүп кеткен өмүрүмү да, кармай албадым.
* * *
Акыйкатты жарата албаган адамдын жан дүйнөсү – караңгы. Чындык – жарык, жалган – караңгылык.
* * *
Бир дагы эне баласына жаманчылык жасабайт, жаманчылык жасаган күнү ааламда жер титиреп, күн тутулуп, эң жаман окуя болот.
* * *
Акылмандуулук жөнөкөйлүктөн башталат. А жөнөкөйлүк турмуштун дал – өзү.
* * *
Китеп – бул турмуш, турмуш да китеп. Ошол үчүн адам китепсиз жашай албайт. Өтүп жаткан өмүрүбүз жазылбаган китеп.
* * *
Зомбулук болгон жерде жакшы иштер жаралбайт. Анткени жек көрүү, каар ошол зомбулуктун өзүнөн төрөлүп, ал жакшылыктын душманы.
* * *
«Кечээ көргөн бүгүн жок, атанын көрү дүйнө бок», – деп кыргыз эли бекер айткан эмес экен.
Көңүл ачуу, эс алуу, эмгектенүү ар бир адам үчүн кайта-кайта келе берүүчү окуя, бирок өлүм адам үчүн бир гана жолу келүүчү окуя. Ар бир адамдын өмүрү ошол үчүн эл айткандай армандуу окуя.
* * *
Буурул кечтин өтүп жатканына өкүнбөйм, мындай кечте токтолбой өмүрүмдүн өтүп жатканына өкүнөм. Жаштык артта калып, улгайып баратканыма өкүнөм. Өмүрүм ошол буурул түн экенин сезип өкүнөм.
* * *
Балалык күндүн көпөлөк кууп жүрүп, өткөнүн билбей калыпмын. Жаштык-мастык жана сүйүү менен өтүптүр. Аны да билбей калыпмын. Токтоо курак анча-мынча эмгек менен өтүптүр. Аны да билбей калыпмын. Анан ак чач болуп карттык курак келгенин да билбей калыпмын. Кыскасы бир ууч өмүрдүн кандай өткөнүн билбей калыпмын.
* * *
Улгайган чагымда тоо түбүнө келип, урап калган жер тамды көрдүм. Өсүп жаткан өлөң чөптөрдү көрдүм. Сайрап жаткан куштарды, безенген күкүктүн үнүн угуп, бул жерде калган балалыкты эскерип жатып ыйладым. Жалгыз болуп, мени сооротор адам такыр табылбады.
* * *
Шаардын четинде куштар сайрап, күкүк күкүктөп жатту. Адамдын көңүлү ошол жакка бурулуп, ошол күкүктун үнүн укканга умтулуп жатты.
* * *
Адам өзүнүн бактысын ак эмгектен таап алды. Адал эмгек маданияттуу өмүрдүн таалайлуу жыйындысы.
* * *
Жаш баланын күлкүсүнөн кубанычтын учкундары чачырап турат. Ал көрүнүш улгайгандардын жүрөгүнө бакытты чачыратып турат. Бала тарбиялап, бала чоңойткон үйдө таалайдын периштелери ойноп турат.
* * *
Түрмөдө адам терезеден учуп жүргөн куштарды карап турган. Анткени анын асыл жүрөгү асманда учуп жүргөн куш сыяктуу асманды самап турган. Ал эркиндикти карап турган.
* * *
Жетекчи элине кадырман болуп, журтту бакубат токчулукта кармап турса, анда ошол өлкөдө биз суктанаарлык жылыштар бар. Жылыштар болсо, биз күткөн келечектүү күндөр бар.
* * *
Жакшы жашап өткөн жылдарды эскерүү кубаныч, ал эми ошондогу жакшы адамдарды эскерүү андан бетер кубаныч.
* * *
Эмгек, билим, өнөр адамды издебейт, адам өзү ошолорду таап, анан бийик максатты издейт.
* * *
Өлбөс, өчпөстүк кайдан башталат анын жолу өтө татаал өтө оор. Акбоз ат минген азамат көптөгөн жоготууларга учурап, анан ийгиликке жетиши да өтө оор.
* * *
Өлгөндөр тирүүлөр аткарсын деп жакшы осуяттарды калтырат. Ал осуят өлгөндөр үчүн эмес тирүүлөр үчүн керек.
* * *
Биз үй-бүлөбүз менен биргебиз, биз эл-журт менен биргебиз, аягында эле барып, биз Ата- Мекен менен биргебиз.
***
Эркиндикти куса болуп сагынган адаи убактылуу күнлү көрө албайт. Кусалыктык өзү күн. Кусалыгы тарагандан кийин ага күн көрүнөт.
***
Элдин байлыгын талап-тоноп качып кеткен эл башчынын кулагына бир шыбыр угулуп турат. « Сен жалгызсың сен элди тоногон адамсың, сени элиң кечирбейт. Сен түбөлүк каргышка калган адамсың!»
* * *
Мерген сыяктуу акын талантты издеп чыгат, ал талантка жолукса бактысы себеби, анын өмүрү олжолуу кайтып келаткан мергенге окшойт.
* * *
Ай толгон күнү жазуучу бакытка жолугат. Себеби, анын жүрөгү канчадан бери изденүүнүнү самап турат. Изденүү – ийгилик, ийгилик – келечек. Келечек ай толгондой караңгысы жок жарык максатка умтулат.
* * *
Жалган атак, арам байлык көп адамдарды жолдон адаштырат. Көптөгөн адамдар ушул ооруга чалынып элин да адаштырат.
* * *
Сабакта отурган кыркы окуучу, мугалим бирөө, ошончо окуучуга билим берүү мугалим үчүн өтө оор, ал эми жакшы билим ала албагандыгы үчүн балдарга да өтө оор, жашоодо жеңил нерсе жок баары эле оор. Бул оордукту сезип, билип турган өкмөткө андан бетер оор.
* * *
Хан элди улуу, журтун мыйзам менен башкарат. Ал мыйзамды эл чыгарган. Мыйзам хандын алып жүргөн ыйык китеби болот. Ошондо хан – хан болот, эл – эл болот.
* * *
Хандын аялы ач көз, дүйнөкор болсо, ал хандан мурун элдин шору. Баарынын мурун хандын шору жана анын аялынын шору.. Мындай шорго малынгандар бизде болуп келген. Айтаарым мындан ары ошондой шорго малынып элдин бетин карай албай калбагыла!
* * *
Кечиримдүү болгула адамдар! Кечиримсиз жүрөк таш болот. Таш катуу, муздак. Анда назик жүрөк жок. Кечиримдүүлүктү Кудайдын өзү жараткан!.
* * *
Жакшы сөз кайдан чыкса, кайра ошол жакка кайтат.
Анткени жакшы сөз чыккан оозго кайра алкыш айтылат.
Жаман сөз чыккан оозго каргыш айтылат.
* * *
Байлыктын жолу ак эмгекте, адамдар ошол сырды билип алгыла! Ак эмгек келечекке жол салганын да унутпай билип алгыла!
* * *
Акыйкат чоң дарак, анын түбү бекем. Аны омкором дегендер дарак жыгылса, алардын өмүрү коркунучта кабылаарын билеер бекен..
* * *
Биз эңсеген бейиш жашоо жомок китепте эмес, турмушта болсун!Ошондо биз бактылуу болобуз. Ошондой болсун!
* * *
Күн бирөө, жер бирөө, ошол сыңары акыйкат, чындык бирөө деп айтылат. Эгер алар экиден болгондо, бардык нерсе жалган чыгып төп болбой калат.
* * *
Адамга аз өмүр берилгени арман. Бирок анын өтөөсүнө эмгек, чыгармачылык менен чыгалы деп жаркын үмүт менен тобокел кылып турабыз.
* * *
Элдин кеңешин ук, алардын сөзү сага жакшылык алып келет. Демек баарын угуп. дитиңе бекем сактап кал!
* * *
Бош болгондо ата-бабанын, жети атанын санжырасын айта бер. Биз ошолордон жаралганбыз. Алар биздин унутулгус санжырабыз. Бизди унутуп салбасын деп алар сени ак жашоого жаратып санжырасын түзүп кеткен.
* * *
Акылдуу, токтоо, таланттуу адамдарды мындан мурун да жакшы көргөм, мындан кийин да жакшы көрөм. Анткени алардын ишинен келечектин өзүн даана көргөм.
***
Элден четтеп калган эл башчыда бир шек бар. Аны мен айтпай эле уойлум. Бирок аны эл билет жана өзү билет.
* * *
Кайсы бир жомоктордо балдардын канын ичкен байлар жашайт дешет. Мындай окуя жомоктордо гана кездешсин. Ал адамдар адам баласынын тукумун көбөйтпөй өз тукумун жеп жаткандар.
* * *
«Чындык, эрдик, кубаныч, талант каякта болсо, мен да ошол жакта бармын», – деп улуу адам айтты.
* * *
Ызы-чуулуу шаарда жүрүп күкүктүн үнүн сагындым.
Күкүгүм айылда калган экен. Күкүгүмдүн үнү:
– Төрөлгөн айылыңа качан кайтасың? – дейт. Анткени төрөлгөн жеримдеги күкүктүн үнү мага тааныш, жагымдуу үн, ал ошол балалыгымда уккан назик үн.
* * *
Эчаакы элине эрдик жараткан баатыр бактылуу. Анын журту да бактылуу. Баатырдыкты унутпаган эли да бактылуу.
* * *
Кыштын узак түнү, узак жашаган өмүрдү эске салат.Таалайлуу
узак жашоо армансыз өткөн өмүрдү эске салат.
* * *
Кеч да кирет, таң да атат, эмне үчүн адамдардын кубанычы кемибейт? Ал түгөнсө жашоонун бир сыры кемийт
* * *
Төрөлгөн күн сыяктуу эртеби кечпи, өлөөр күн келет. Бирок аны кантип тосуп алабыз? Ошол суроо бизге табышмак?
* * *
Адамдар! Мен өзүмдү-өзүм түзүш үчүн эмгектендим. Эмгектенип өзүмдү өзүм, таап алайын! Антпесем бул армандуу жашоодо изим калбай такыр жоголуп кетпейин!
* * *
Чындык, эрдик баатырды өлүмдөн сактайт. Ошол үчүн бул экөө адамдардын айныгыс ыйык досу.
* * *
Акылы жоктук көп жаңылыштык алып келет. Адамдарым, ошол кубулуштан сак болгула!
* * *
Дүйнөдөн кайтканда чириген бай деле, жыйган дүйнөсүнөн алып кетпеди. Болгону денесине орогонго кичинекей ак кепиндик чүпөрөктү алып кетти. Ал баардык байлыгын жер үстүнө таштап кетти
* * *
Сабакка такыр кызыкпай отурган окуучу класстагы ашыкча бала. Мугалим андан ар кандай тартипсиздикти күтө берсе болот.
* * *
Бул дүйнөдө бай адам да, кайырчы да жашап жатат. Экөө тең эле кадимки адам. Болгону бирөө жарды, бирөө бай. Аларды
бири-биринен байлык менен жардылык бөлүп турат.
* * *
Ар бир баланын мүнөзү ар башка. Муну мугалимдер да билиш керек. Алардан мурун ата-энелер да билиш керек.
* * *
Сокур менен дудук ээрчишип сапар жолдо келатат. Сокур жолду көрбөгөн менен кулагы угат. Дудук сүйлөбөгөн менен жолду көрөт. Демек экөө бир адам. Алар сапар жолдо илгерилей алат.
* * *
Өлгөндөр биз менен кош айтышып кетишкен. Өлбөгөндөр бул дүйнөдө жашап жатабыз.
* * *
Адам эмгекке тойбойт. Адам дүйнө-мүлк, алтынга тойбойт. Баарынан мурун, дагы жашасам деп, өмүргө тойбойт.
* * *
Жаны тынбас эмгекчил адамга ар бир таңдын атышы өзүнчө чоң майрам. Эмгек жаратып ошол чоң майрамдан эргүү, кубаныч алат.
* * *
Төрөлбөй калган адамдар жокчулук жана жакырчылык, ошондой эле тирүү пенделер жасоочу ар кандай кыянат кайым көрүнүштөрдү көрбөйт. Ошондуктан аларды жүрөгү наристе бойдон калган. Төрөлбөй калгандардын бирок арманы бар жок эле дегенде күндүн жарк эткен бир шооласын көрбөй калган.
* * *
Жашоодо кыйналып жүргөн адамдар этек жеңин делбелектетип шамал айдап бараткан жолоочуга окшошот.
* * *
Адамдын жүрөгүндөгү жылуулук кол менен кармалбайт, кол менен кармалса, пайда издеген соодагерлер аны жыйнап алып, башкаларга сатып байымак.
Жүрөктүн жылуулугун жүрөк гана кармайт.
* * *
Акын дүйнөдөн кайтып жатса, анын таланты кайра төрлүп жатат. Жакшы акын өлгөн күнү акынды жоктотпой, анын чыгармасы окуучунун жүрөгүндө кайра төрөлүп жатат.
* * *
Мейкиндик деген мейкиндик. Анын үстүндө сүйүү, кубаныч, эркиндик, талант кайкып учуп жүрөт. Эгер ошол мейкиндик тар болгондо, береги сонундуктар такыр батпай уча албай калмак.
* * *
Жерде адамдар бар, асманда жылдыздар бар. Жердеги адамдардын жүрөгү асмандагы жылдыздарга карай умтулат. Жашоонун кызыгы кайда? Жылдыздар жылдыздарга эмнеге умтулат?
* * *
Акыйкаттык, тазалык, жакшылык – бул тирүү нерсе. Жалгандык, калпычылык, жеп ичкендик, паракордук, жалган бийлик
– бул өлүү нерсе. Экөөнүн айырмасы байыркы кылымдан бери эле ушундай болуп келе жатат. Ошондой болгон, ошондой боло берет. Адамдар өлүү нерсеге умтулуп көп жаңылышат. Ал жаңылыштыктан кээ бири өлүмдү табат.
* * *
Жомокто эки дарак бар эле: Бирөөнөн жакшылык тамчыласа, дагы биринен жамандык тамчылап турат, – деп уламаларда башталат. Жашоо да, чындык, да жомок. Бирок адам баласы жомокто эмес жашоодо чындыкка умтулуш керек.
* * *
Жашоо табышмактуу нерсе, жашоонун сыры да табышмактуу нерсе, кыскасы өмүрүбүз бүтпөгөн табышмак.
* * *
Улуу адамдар дайыма ойлонуп жүрөт, анткени алар бир жаңылыкты жаратуунун алдында жүрөт.
* * *
Мен киммин? Мен бакыт үчүн эмнени иштедим? Ар бир адам өмүрүнүн акырына чейин ушул суроону берип жүрүп олтуруш керек.
* * *
Жүрөгүңдө жалын болбосо, башкаларды жылытам деп такыр ойлонбо!
* * *
Бир адам бу дүйнөдөн өттү эле аны жоктоп, көп адамдар кайгырып жатат. Демек ал адам ошолор үчүн өтө керектүү адам болгон.
* * *
Өлгөн адамдардын арасында тирүү пенделер бар экен алар бизге дайыма «Мындай жашагыла» деп жол көрсөтүп келе жатышат.
* * *
Бизге сенин көп, же аз сүйлөгөнүңдүн кереги жок. Кеп сенин сөзүңдүн маанисине болуп жатпайбы. Бизге ошол керек, сен ошону бидбей жатасың.
* * *
Эч бир пенде «Мен чыныгы адаммын» – деп айткан эмес.
Антип айтса өзүнүн адамкерчилигине шек жаратат.
* * *
Чоң сыйда белгилүү адамдардын арасында отуруп, катуу кычышкан жериңди обу жок тырмана албайсың, антсең адамкерчилигиң шектентет.
* * *
Пенделердин арасында отуруп, эч бир адам «Мен баатырмын», – деп айткан эмес. Антип айтса, ал баатырдыкка шек келтирип уят болот.
* * *
Дарыянын суусу ар бир көз ирмем сайын жаңырып туруш керек. Антпесе ал соолуп калат. Ошол үчүн жашоону улап дарыя болуу да кыйын.
* * *
Алыстагы душманыңа караганда, жаныңдагы тууганыңдын душмандыгы эң жаман. Алар сага эрте-кечи тынчыңы ала берип бат эле карытып жиберет..
* * *
Аңчы адамдын досу мылтык, аңчы менен мылтык бир жаныбарды өлтүрөйүн деп баратат. Бул жерде бир шектүү кыіыр иш иштелген жатат
* * *
Алсыз адамды жеңүү эрдик эмес. Аны аё зарылдыгы туулат.
* * *
Адамга акыры бир өлүм келет. Бирок кээ бир адамдар өлүм жөнүндө аз ойлонуп: «Мен жашап турайын, мага өлүм өтө кеч келет, менин оордума башкалар өлүшү мүмкүн» деп да ойлонушу ыктымал.
* * *
Өмүрдүн кемчил жерин эмгек толтурат. Анан ага талант кошулат. Эмгек, талант адамга керектүүнүн керектүүсү.
* * *
Айрым адамдар эмнени ичип жегенин, бирөөлөрдү алдап кеткенин, алаасындагы денесин иштеткенин, жана башка майда барат кылыгын эрдик катары пенделердин тынчын алып кобурана берет. Ал жүрүш -турушу өзүнөн башка эч кимге керек эмес . Алардын сүйлөп жаткан сөзүндө, же өзүндө бир шектүү кемчил мандем бар.
* * *
Улуу китеп жука эле болот. Бирок анын ар бир сабында ааламга сыйгыс акылман ойлор батырылган болот. Демек адамдар суктанган улуу китеп жука эле болот.
* * *
Кээ бир адамдарга караганда жакшы жазылган китепти жакшы көрөм. Бирок ар бир адам жаманбы, жакшыбы ал баари бир өзүнчө китеп.
* * *
Акбоз ат минген киши жайлоодон бир нерсени көрдү. Ал балалыгын карап жүрүптүр. Балалыгын таба алган жок. Бирок анын шыңгыр издери даана элестетип көрдү.
* * *
Дайранын жээгинде турдум эле. Көп өтпөй жамгыр аралаш шамал болуп келди. Ушул кезде кулагыма бирөө шыбырады:
– Өмүрүң карматпаган дайра жамгыр жерге сиңип кеткен -атагың, шамал-өткөн күндөрүң, анын изи да, жиги да калган жок.
* * *
Жол менен келатып бирөөнүн чакырыгын угуп калдым. Эки жагымы карасам эч ким көрүнбөйт. Мага үн берген ким болду? Алыстагы досумбу? Касымбы? Ырларымбы?Же шашып бараткан мезгилимби? Же согуп жаткан шамал досумбу? Баардыгы иште деп чакырык таратып жатабы ия?
* * *
Мындан көп жыл өткөндөн кийин азыркы жазгандарыбыздын көпчүлүгү унутулат. Замандын шамалынан өтүп генийлер гана калып өз орунуп ээлешет.
* * *
Ар бир тирүү пенде өмүрүнүн аягына чейин көрүнбөгөн китеп жазып жүрүп отурат. Китебин жашоосу бүткөндө гана аяктайт. Анын турмушу ошол китепте жазылган. Дурус жактары үлгү, жаман сапаты тез эле унутулуп дарексиз жоголот.
* * *
Асман дагы, ай да, асыл жер да, күн да бирөө. Жана жер үстүндө адамдар жашап жатат. Ошол үчүн асманды да, айды дагы, күндү дагы алтын жер энебизди дагы капалантпай күтүп алалы. Анткени алардын ар бири жалгыздан экен.
* * *
Кызга күзгү да тарак да керек. Күзгү, тарак менен сулууланат. Демек жаштарга сулуулук керек
* * *
Ал акын келечекте бир улуу китеп жазам деп жүрөт. Азырынча жаза элек. Балким жазып калаар. Ар бир ишти келечекте үмүттөнүүнүн өзү эле улуу китеп экенин биз эмне үчүн ушуга чейин билбей жүрөбүз.
* * *
Бир кичинекей кыз колундагы баракка куштун сүрөтүн тартып алып, көрүнгөнгө «Бакыт кушу мына», – деп көрсөтүп жүрдү. Балким ошо кыз ошо колу менен бакыт кушун кармап алгысы бардыр. Эмне болсо да аны келечекте көрө жаталычы.
* * *
Оордон жеңил артык, жамандан жакшы артык, өлбөгөн жанга өмүр артык.
* * *
Кыргыз менен казактын акындары, комуз менен домбрада кол ойното чертип, ырларын төгүп-төгүп жиберишет. Бул өнөр аларга
тээ байыркы ата-бабаларынан калган. Кээде адамга сөз таап сүйлөө өтө кыйын болсо, ал эми ырды көркөм мазмундуу уйкаштырып, төгүп-төгүп жиберүү укмуштуу эле жаңылык болсо керек. Эки эл бул өнөрдү кантип үйрөндү деп баш катат.
* * *
Улуу китепти окуп бүткөн адам чыгарманын эң аягында көп жакшылыкты алып калат. Чыгарманын жыйынтыгы ошол. Биз алчу сыйкырдуу нерсе дад ошол.
* * *
Биз көргөн, көрбөгөн адамдар бар. Биз көргөн адамдар бактылуу болсун. Биз көрбөгөн адамдар да бактылуу болсун. Алар бактылуу болсо, биз чогуубуз менен бактылуубуз.
* * *
Ийгиликке жеттим деп кубанба. Ийгиликтин учкуну гана көрүндү. Эми аны колуңа кармап кубануучу күн али алдыда. Баары алдыда.
* * *
Мен сени быягыңан карадым. Биягыңан карасам жаштыгың көрүндү. Тиягыңан карасам карттык кезиң көрүндү. Капырай мезгилдин шапата шаңы токтобос нерседей көрүндү.
* * *
Көл жээгине келип, шарп-шурп, шарп-шурп эткен толкундун үнүн эшиттим. Бул жышаан: «Адамдар, силер сыяктуу жаратылыш да, жашап турат, силер дагы аман-эсен жашагыла, биз дагы аман-эсен жашайлы», – деген белгини эшиттим.
* * *
Биздин жайлоодогу конушту карап, өткөндөгү сонун турмушту эстедим. Жайлоо. Тоо. Агын суу. Баардыгы эле ордунда турат. Бир гана атам, энем, агаларым , жеңелерим жок. Баягы биз баккан бир короо койдон дарек жок.
* * *
–Өмүрдүн кайсы учуру бактылуу, – деп бирөө менден сурап калды.
Мен ага ойлонбой туруп эле:
– Балалык, – деп айткам.
* * *
Кары адам таш үстүндө катуу ойлонуп отурган экен.
– Карыя эс алып жатасызбы? – дедим.
– Жок китеп окуп жатам.
– Колуңда окуган китебиң көрүнбөйт го?
– Басып өткөн жолумду ойлоп жатам. Өткөн өмүрүм китеп, ал китепти ичимен окуп жатам.
* * *
Шыбак өскөн талаада жыңайлак чуркап өстүм. Дүйнөдө мага шыбактын жытынан ашкан керемет жок. Анткени турмуштун ондогон сыры бар сыяктуу, шыбактуу талаада калган балалыктан ашкан керемет жок.
* * *
Бар менен жок, караңгы менен жарык, чоң менен кичине биздин ченибиз. Алар баарын өлчөйт.
* * *
Жамандык уялаган жерден чындык качып жоголот. Анан бир ишти адамдар жашыруун иштешет. Мен ошондон корком…
* * *
Мен көп жылы мектепте мугалим болуп иштедим. Кара көз тентек балдарга жылуулук учкунун чача алдым. Ошондой эле
кайра алардан от учкунун ала алдым го деген ойго батам. Өмүрүм бекер сая кетпептир деп кубанычка батам.
* * *
Балалыгым өткөн тоолорду көрбөй калсам, көңүлүмдө сагыныч, кусалануу болгон сыяктанат. Ал жерде калган балалыгым кол булгап чакырып жаткан сыяктанат.
* * *
Түшкө эмнелер кирбейт. Мындан эки жыл мурун каза болгон досум кириптир. Ал менден бөлүнүп уча качса да, элеси менден алыстай албай жаткандай шекилденет. Өткөн тагдыр эсиме келген шекилденет.
* * *
Улам кетирген жаңылыштыгыңы оңдоп жүрүп отур, ошодой эле өзүңөн жаман нерсени алыс ыргытып жүрүп отур.
* * *
Ал адамдын атак-даңкы тирүүсүндө эмес, өлгөндөн кийин жаңырды. Бир четинен ошонусу деле жакшы болуптур. Балким тирүүсүндө атагы чыкса, өз чыгармачылыгына манчыркап кетип, жакшы иштебей калат беле? Өлгөндөн кийинки атак-даңкы унутулгус өмүр эле? Ал атакка эч ким көрө албастык кылбайт.
* * *
Тигинде кашкайып тазалыктын жолу жатат. Ошол касиеттүү жол ар бирибиздин жан дүйнөбүздү араласа экен деп кудайдан тилек тиледим. Ал керемет жолдун касиеттүү ыйыктыгы ошол тазалыгында жатпайбы. Кашкайган касиеттүү жолум, ар дайыма аман бол! Ал жолдо биз дагы баарыбыз аман-эсен бололук!
* * *
Экөөбүз өткөн өмүрдү эстөө эчаккы жазылган поэманы окуп жатканга тете болду. Поэмадагы сонун кайрыктарды окуп жыргалга баттык. Армандуу жагын окуп кайгырдык. Ал поэманын шапата кайрыгы сага, мага гана түшүнүктүү болду.
* * *
Мен ага эчтеке деген жокмун. Ал мага эчтеке деген жок. Биз үнсүз-сөзсүз коштоштук…
* * *
Караңгыда аттын кишенегени жаңырып, анан эркектердин кобур-собур сөздөрүн эшиттим, Сапарга кеткендер аман -эсен келатыптыр. Кандай жаңылык айтышаар экен?
* * *
Ойгоо жүрүп уктап жаткандар бар. Ал эми уктап жатып, түшүрдө Менделеевдей өлбөс жаңылык ачкандар да бар.
* * *
Балаңа берген акыл насаатыңаны оңогондой болсун, оңоп эле койбой келечегиңе жол көрсөткөндөй болсун, ошондо сенин жан-дүйнөң тынчтангандай болсун.
* * *
Акылман сөздөрдү угуп турдум, акылман сөздөрдү жараткан адамды жанында отуруп аны көрүп турдум.
* * *
Акылмандар болгон жерде акыл болот, акыл болгон жерде баары болот.
* * *
Атам кат тааныбаган адам болгон, ал тизе бүгүп ойлонгонду жакшы көргөн адам болгон, ойлогон ойлорун кагазга эмес көңүлүндө жазып, бизге жомок кылып айтып келген адам болгон.
* * *
Суу жок болуп, бир гүл соолуса эчтеке эмес, миң гүл соолубасын, бирок миң гүлдүн соолушу ошол эле бир гүлдөн башталган.
* * *
Акылман акылы менен алдыдагы күрөшкө аттанат, анткени ага акылы жаркып багыт берип жатат.
* * *
Балалыкты түшүңдө көрүп, өңүңдө эстедиң, байлыкка түшүңдө жетип, өңүңдө жете албадың.
* * *
Бир гүл миң гүлдүн жытын бере албайт, бирок миң гүлдүн аңкыган жыпар жыты бир эле гүлдөн башталган.
* * *
Кээ бир адам улгайган кезде жаштыгын сагынган, жаштыгы кайра келгис окуялуу романтика ыр болгон.
* * *
Түш көрүп жатам, түшүңдө ата-энеме жолугуп жатам, а эмне үчүн өңүмдө андай болбойт. Андай болгондотүбөлүк коштошуу аяныч, арман болмок эмес.
* * *
Ач көз жетекчи байлыкка качан тоёт, ал тойбойт бир гана өлгөндө
эки көзү топуракка тоёт.
* * *
Мен тоодон ашып-шашып агып келаткан булактан сурадым:
– Булагым каяктан келатасың?
– Сен чоңойгон тараптан келатам.
– Баары эле аман-эсен бекен?
– Баары эле аман-эсен. Сени акын эле, туулган жери жөнүндө ыр жазчу элең, сени сагындык, сеи көргүбүз келет, – дейт.
* * *
Акылман акылынан тайса акмак болуп кетет. Аны да билгиле! Акмакка акыл жукса, акылман болуп кетет. Муну да билгиле!
* * *
Акылмандар журтту башкарып турганы үчүн бул дүйнө тынч турат. Акмак жегичтер эл башкарса, бул дүйнө оордунан тайган турат. Адар эл байдыгын жеп ичип, журтубузга жакырлык орногон турат.
* * *
Жөнөкөй адамдар турмуш менен жашайт. Акындар кыял менен жашайт. Алар ошол турмушту кыялында ырга айлантып, миңдеген адамдардын сүйүүсүнө ээ болуп жашайт.
* * *
Капчыгайда кетип баратам. Айланага жалгыз куштун үнү чыгат. Куш мага:
– Жалгыз жолочусуң, – дейт.
Туура айтат куш да жалгыз, мен да жалгызмын. Анын чыккан үнү да жалгыз, баарыбыз жалгызбыз.
* * *
Пенделер болбогон нерселер менен алектенип жатат. Негизги иштер унутулуп жатат Ошондон өмүрүбүз артка кетенчиктеп сая кетип жатат.
* * *
Сагызган бардык жерде бирдей шакылыктап үн чыгарат. Эгерде алар күкүкчө, же булбулча, же кара чыйырчыкча сайраса, анда алар сагызган болбой калмак. Демек ар бир куштун куш болуу тагдыры бар. Бирок алардын үнүнөн кандайдыр бир сонундукту сезебиз. Айрыкча ар бир адам өз жериндеги сагызгандын үнүн уккусу келет. Ал башкача сүйкүм угулат.
* * *
Баардыгы эле меники болсо дейм. Мен аябай байып кетсем дейм. Анда эл эмне болот? Мен эмне болом? Ач көз адам болсом байый эле берем. Ач көз байлар сыяктуу байый берсем мени элим эмне жейт.
* * *
Кыргызда: «Бир үйдүн жарыгы экинчи үйгө тийбейт»
– дейт. Тиет. Бир үйдүн жарыгы экинчи үйгө тийгенде эки үйдө тең майрам, шаттуулук болот. Эки үйдө тең мурункуга окшобогон чоң кубаныч болот.
