Кадыр Абакиров
Бабалардын Урпагы. 3 китеп
Ойлоп көрчү кандай гана өкүнүч…
Ошол үчүн көзү өткөндөр жөнүндө
Кагазда калса, аны окуй жүрөлүк.
Өмүр деген бир келген керемет
Эч бир адам жашабастыр түбөлүк.
Кандай жаздым мен аларды ырымда,
Кандай адам дал ошондой жараттым.
Жердештерди мен кантип унутам,
Ырга айлантып, ыр болуп бараттым.
Бир жерде кемчилдиги бар болсо,
Башкалар ошонусун таап айтсын.
Ыр жараткан оңой эмес чынында,
Бетим бырыш, чачтарымды ак чалды.
Мезгил өтүп улгайып баратам,
Баягы жаштык арт жагыман карады.
Бул китепке эч ким акча төлөбөйт,
Жада калса ырахмат да айтпады.
Кечөөгүнкү ыйыктарды унутуп,
Тааныштар кара мүртөз тартканбы.
Күкүк сайрап, жаз келип турганда,
Калем алып бул китепти баштагам.
Ал кезекте жаадыраган жаштык чак.
Мезгил болсо өз кадамын айлантат,
Ак баракты улам тиктеп отуруп,
Эмнегендир көзүм көрбөй калыптыр.
Алып сызып өткөн тура мезгилим,
Ал деле мага келген карылыктыр.
Азыр кыш айланамды карасам,
Адырларда теп-текши кар жаткан
Учур жылды ак чач болуп баратам.
Мен үчүн чындыгында чоң бакыт,
Жердештерге китебмди арнасам.
***
1974-жылы РСФСР жазуучуларынын кыргызстандагы күндөрү болуп калды. Көп жазуучулар Кыргызтанды аралап, Балыкчы шаарына келип калды. Алардын арасын Россиянын аттуу, баштуу жазуучу, акындары алардын арасында Кайсын Кулиев жана башка көптөгөн адамдар бар эле. Кайсын Кулиев Кавказда жашаган балкардын улуу акыны. Анын атагы бүткүл дүйнөгө Чынгыздыкындай белгилүү. Дүйнөлүк көптөгөн сыйлыктарды алган адам. Улуу кеменгер акын.
Анда мен В.И.Ленин мектебинде мугалим болуп иштеп жаткам. Биз горкомдо ошол жазуучулардын кечесине катыштык. Кайсын Кулиев кашка баш шуулдаган ачык-айрым адам экен. Аны менен мугалимдер он мүнөттөй сүйлөштү. Ал атактуу «Тоо арасындагы» чыгарманы кыргыз тилинен орус тилине которгон адам экен. Он жылдай кыргызстанда жашап кеткен тура. Кыргыз тилин суудай билип, кадимки акын Алыкулдун көптөгөн чыгармаларын жана башкаларды орус тилине которгон акын экен. Биз анын билимине талантына, адамдык күч-кубатына ушунчалык суктандык. Ал учурга Союзда Кайсын Кулиевдин, Расул Гамзатовдун, Давид Кугултиновдун, Мустай Каримдин, Э.Межелайтистин… ысымдары баардык журтка белгилүү болуп, баарыбыз аларга сыймыктанчу элек. Аларды улуу адам катары көрчү элек.
Мен жыйындан тарап ооруканага барсам Айгүл эркек төрөптүр. Жолдошторум менен кубанып ала-күү болуп баланын атын ким коёлу деп калышты.Анын атын мен Азизхан койсомбу деп ойлонгом. Ошол күзүндө анда мугалимдер колхозго жардам катары чөп чапчу эле. Биз эркек мугалимдер Балыкчы шаарында саз жакетан чөп чаап жатканбыз. Ошондо бир филолог мугалим айтып калды:– Баланын атын Кайсын коёлу, сен ыр жазасың уулуң ага жетпесе да анын жарымынчалык адам болуп, аман жүрсө болду,– дешти. Мен күлүп: «Азизхан койсомбу» дедим «Андай койбо ал Толубай сынчыдагы терс каарман», деди. Ошентип уулумдун аты Кайсын болуп калды. Алардын айтканын кайдигер карап чансам болбойт го деп ойлондум.
Уулум Кайсын мектепте эң жакшы деген баалар менен бүтүп, борбордогу милициялык окуу жайын артыкчылык диплом менен Москвадагы Академияны окуп, ошол жактан кандидаттык дисертацияны жактап, юридика илимдеринин кандидаты, доцент жогорку окуу жайынын эмгектенип жатат.
Ошол кезде мен дагы ыр жазчумун, бул ырды ошондо жазып катып коюп, кийин жарыкка чыгарып жатам.
Уулумдун атын Кайсын койдум,
Үйүмдө болсун улуу адамдын ысымы.
Коюп жатып ушунчалык ойлондум,
Кор кылбай алып жүрсүн ысымды.
Улуу акындын атын алып жүрүү да,
Тоо көтөрүп жүргөн менен барабар.
Улуу ысымга эмгек менен шерденип,
Уулум балким чоң бакытка аттанаар.
АРНОО ЫРЛАРЫ
Өмүр деген кыйма-чийме кечмелик,
Биз өтөбүз коштошоорго кез келип.
Айылдаш ага-ини, курбу-курдашка,
Арноо ырлары болуп калсын эстелик.
Билинбей өтүп кеткен мезгилде,
Бир-бирибизди жүрөлүчү эскерип.
***
Кыт-кыт этип күлөт экен,
Кытыгыласа жаш баланы.
Бажырайып шаң төгүлөт,
Бактылуу кылып замананы.
Ыр менен баарын кытыгылайм,
Ыңаалап жапжаш баладай.
Күлө бергиле жылмайып,
Күлмүңдөп бакыт чачырай
Баягы боору ката элек
Бажырайып бала чагыңардай
Кулет уулу Темиркан атага
Көрүп калдым Темиркан атаны
Адам эле ак сакалы жайкалган.
Санжыраны сабалатып сайраган
Көп нерсени угуп алгам мен андан.
Бугу эненин уламышын тыңшагам.
Сөзмөр адам ушучалык жактыргам.
Куш агытып илбесинге көз салган,
Кум Кайкыга тору атын чаптырган.
Ачык айрым адам эле жарыктык
Айлыбызды көп жылы башкарып.
Айылдашты эстегенде бир-бирден,
Ал адамдын аты келет кайрылып.
Сүрөтчү, бедизчи, белгилүү педагог
Мусажан агама
Айтам десе жакшынакай сөзү бар,
Иштейм десе беш манжалуу колу бар.
Басам десе такыр талбас эки буту бар,
Карайм десе кап-кара эки көзү бар.
Күлөм десе жылмайган өңү бар
Алгылыктуу албан-албан иши бар,
Алыс жакка атак- даңкы дагы бар
Какшыктайм десе анысы да кошо бар,
Таланты менен болбогонду болтурган.
Тажабай эмгектен килем токуган
Төрт тарабы кыбыладай созулган.
Төп келишип баарысы тең чогулган
Төрө сындуу карааны тоодой агам бар.
Кудайберген уулу Айылчы агага
Абийирдүү адам эле башынан,
Ачык көңүл жана дагы жайдары.
Шайыр болуп бапырап сүйлөсө,
Шаттыкка бөлөп салчу адамды.
Арасында аралай мал багып,
Айдыңдуу тоону мекендеген.
Эртелеп учуп кетсе да,
Элеси жашайт биз менен.
Дүйшөн агама
Дүйшөн байкем бир келип,
Дүйнөдө мага табылгыз.
Адам деген жашай албайт
Ачык көңүл туугансыз.
Узатып койдум агамды,
Арман да мага ал жагы.
Аны менен өткөн күндөр,
Алыс кеткен кайрылбай.
Агамын тоодой карааны,
Ал мезгил мага майрамдай.
Кыргыз Республикасынын Жогорку Советинин депутаты,
көптөгөн сыйлыктардын ээси
даңктуу чабан
Рысбай агага
Калак-Ташты эстесем,
Рысбай агам эсимде.
Эч убакта унутпайбыз,
Эмгеги сиңген элине.
Узады далай мезгилдер
Алыс калды мейкиндер.
Сагынып бизди жатабы,
Саймаланган элет жер.
Өтсө да далай мезгилдер
Баатыр чабан дайым жаш.
Элине эчак сиңирген,
Эмгеги аны картайтпас.
Урманбет уулу Качкын агама
Көргөн кезде саламдашам,
Карааны тоодой агамын
Карандуу ага берипир,
Кагылайын Жаратканым.
Агам оңой менен сүйлөбөйт,
Бир сүйлөсө катырат,
Катырып эле салбастан
Кайра-кайра каткыртат.
Көрүнүктүү коомдук ишмер, пртиялык жана
чарбалык кызматкер, көптөгөн сыйлыктардын
ээси
Аалы уулу Тукеш абага
Жагымдуу Тукеш абабыз
Жакшы өстүрдү балдарын.
Элине тийсин кереги
Эмгеги сиңип алардын.
Элди унутпай баарысы,
Болсун Түкүш абамдай.
Келип-кетип турса экен,
Көңдөй жерин аралай.
Айдыңдуу Түкүш абанын
Караанын такыр жоктотпой.
Ал киши бизге болгон эле,
Кадимки сонун жомоктой.
Жомоктой болгон атаны,
Сыйлап эми балдары.
Атасынан кем калбай,
Алгыр чыксын баардыгы.
Атчыбек иниме
Кагылайын Атчыке,
Мага ыйык жан элең.
Жаштыгың эске келгенде
Жаш чагың чыга келет.
Эл ичинде аман жүр!
Бак-бак этип бакылдап.
Үнүңү угуп сүйүнөйүн,
«Атчым жашап жатат»– деп,
Жайлоо иниме
Жайлоо иним башынан,
Жайлоо болуп жайкалган.
Жашыл чөптөр жайнаган.
Кызыл гүлдөр жай алган.
Жайлоону кенен аралап,
Жап-жаш иним жай баскан.
Башкалардан өзгөлөнүп,
Басыгы дайым жарашкан.
«Ар дайым болгун таалайлуу».
Аталар бакыт арнаган.
Беккулу атанын тоюн өткөрдүң
Ошонуң сонун иш болгон.
Элдин камын көп ойлон,
Акыл чыгат ошондон.
Дайым жүрүп оң жолдо!
Байкабай калып катүгүн,
Баягыңа жолобо!
Алтымышбай уулу Мукаш абага
Калдайган Мукаш абанын,
Карааны турат эсимде.
Жолугуп калган болчумун
Жомоктой бала кезимде.
Ал адам өткөн жок,
Карааны келсе калдайып.
Унутулбай жүрө берет,
Уланат эсте сакталып.
Аалы уулу Амантурга
Аалы атанын Амантур,
Али да турат эсимде.
Эстүү пенде өтсө да,
Эсибизден кетмек беле.
Өрнөктүү сонун адамдар
Көңүлгө гүл жайнатат.
Тирүү болуп дайыма,
Түшкө кирип кайталанат.
Куланбай уулу Баякун атага
Узун болуу кең далы,
Элеси турат эсимде.
Биз чогу жайлаганбыз,
Самын Сууну кезинде.
Самын Сууну эстесем,
Ал адам келет эсиме.
Чоң ата менен биригип,
Чоң энем турат эсимде.
Садабай уулу Текебай жездеге
Текебай жезде зергер эле,
Сакмалчы болуп келди эле.
Кара тору суп-сулуу
Эжекем да эсимде.
Даам татыдык таттуулашып,
Ал экөө кетпейт оюман.
Жакшы адамдар кетмек беле,
Тирүү адамдын оюнан.
Баякун уулу Кусмидин жездеге
Көңүлдү таап бат эле
Жагымдуу кеп айтчу эле.
Капага баткан адамдын.
Кайгысын сүрүп бат эле.
Анын көзү өтсө деле,
Күлкү турат жаңырып.
Жашоо деген сүйкүмдүү,
Жакшылыктар табылып.
Ал жездени эстесем
Күлкүм келет кайра эле.
Жыргап күлүп аламын,
Кишиси жок ээн жерде.
Партиялык жана чарбалык кызматкер, көптөгөн
сыйлыктардын ээси Жумакадыр абага
Кошубай атаны, Кошубай кылган
Жумакадыр аба эле.
Эл ичинде мыкты иштеп,
Эмгеги сиңген элине.
Мукамбет деген атадан,
Дагы бирөө чыгабы?
Ойроттуу бузаар эр болсун,
Ошону күтүп алалы.
Таңызкожо уулу Сагын агага
Көрбөгөнүм көп болду,
Көңдөйлүк Сагын абамы.
Унутуп салсам магы уят,
Ушундай улуу адамды.
Бай болгон деп угамын
Андан бетер кубанам.
Жагымдуу сыйлуу адамдын
Жагымын эстеп улам-улам.
Ал мени мейли унутсун,
Мен аны кантип унутам.
Ал мейли мени сагынбасын,
Мен аны кайта сагынам.
Экөөбүз бир-бирибизди
Эс албай сагынышсак.
Жүрөгүбүз быжы болуп калбайбы.
Улгайган жүрөктөргө күч келет,
Ошол үчүн аны дагы аяйлы.
Бай адамда бар болот,
Береке экен сүйүнүңүз.
Колунда жок жардыга,
«Ме» -деп айта жүрүңүз.
Ардактуу мугалимдерибиз Кашый жана Токтокан
Эжейлерге
Эки эжейим бир-бирине курбу эле
Оюмда өмүр сүрүп жашап келет.
Мен эмес башалардын эсинде,
Ал экөө тирүүсүндөй жашай берет.
Арыбаган чоң эмгек кылбадыбы,
Анан алар канткенде эстен кетет.
Окуткан учур майрам болуп сезилет,
Ал майрам түбөлүккө кала берет.
Эл агартуунун отличниги, мурунку директор
Кулуке агага
Далай жылы мектепти башкарды,
Үйрөтчү эле ыр, аңгеме, дастанды.
Закымдап мезгил өтүп кетсе дагы,
Заман сындуу эске келет баардыгы.
Эмгек деген эске калчу эскерме,
Агай атын мектепке ыйгарганбыз.
Түбүң түшкүр убакыт өтүп кетсе да,
Түбөлүккө сиз биз менен жашайсыз.
Элибиздин ардактуу мугалимдери
Саяк менен Карагул агайларга
Саяк менен Карагул агайларым,
Ысымдары экөөнүн тең айтылат.
Аңгеме, дастан болуп унутулбай,
Арабызда өмүр сүрүп жашп жатат.
Куудул эле экөө бирдей купшуңдап,
Күлбөгөндү бакыт чачып күлдүргөн.
Мектеп дешип ак жашоодо өмүр сүргөн,
Балдар менен бирге ойноп жашап жүргөн.
Ырыс чачып жылмыңдаган эки агай,
Агартууда далай ишти аткарган.
Өксүк жок өткөндөрдү санасак,
Өмүр боюу биз менен жашап калган.
Максүт уулу Сүйөркул жээниме
«Эки ирик берем-деп,
Эки жүз сом алды элең».
Канча жыл өттү арадан,
Абышка болдук улгайып
Карыган экен көп заман.
Турмуш менен алышып,
Заман менен жарышып,
Эки ирикти алганча
Экөөбүз тең карыппыз.
Ак чач болуп алыппыз
Карызыңы кечип салгам.
Мындан отуз жыл мурун.
Аны списайт кылгамын.
Бала чактай өбүшүп,
Кучакташаар кез келди.
Карасы жок аппаксың
Мен эмес бүт айылың,
Аткес кылды баардыгын.
Зарыктырып күттүрбөй,
Эл жок жерде элдешели,
Ылдамыраак келчи эми.
Күтүп жатам мен сени.
Алаш уулу Мукамбет атама
Алаш уулу Мукамбет,
Атам менен уялаш.
Жаралган экен жашоодо,
Биз менен бирге кандаш.
Атама болгон бир тууган,
Алаштын уулу Мукамбет.
Арбагы бийик атамдай,
Атам болуп эске келет.
Кененбай уулу Бактыбек иниме
«Башкача болуп кетти,-деп,
Басыгыңды оңдо»– деп,
Эркелетеер кезде эркелетип,
Эриксе дайым иштетип.
Өзүмүн иним Бактыбек
Өзүмү тартып калыптыр,
Эч бир жерде эринбес,
Эмгекчил болуп алыптыр.
Мени тартса мейли эми,
Тартпасын жаман жагымы.
Эл ичинде аман болуп,
Ээрчите жүрсүн таалайды.
Төлөсүн ииниме
Трактирден, трактирди
«Алып жатат»-деп уктум.
Баарысы тең шай болуп,
Байып жатат деп, уктум.
Байыганың жакшы иш
Байлыктан кол узарат.
Байлыгың такыр болбосо,
Башкалар сени карабайт.
Даанышман болуп байыгын,
Дайым болсун аракет.
Аракет кылсаң эмгекте,
Агылып келет берекет.
Беш кол деген тең эмес
Баарысы бай жашабайт.
Оңоло элек жардылар,
Оңой эле табылат.
Эң башкысын ойлосок,
Узун болсун өмүрүң.
Арып жүргөн жалчыларга,
«Ала гой» деп бере жүргүнүң.
Кан майданда каза болгон атамын
бир тууганы Мыйса атама
Көңдөй жерин кылчак-кылчак каранып
Көк кашка атты минип алып кеткен элең.
Көзүңдө көгөйлүү ой мекендеген,
Көп жоокер кетти, дал ошонун бири элең.
Мен да сени өмүрүмдө көргөн жокмун,
«Балам» деп, сен да мени өпкөн жоксуң.
«Атакем»– деп, бир өзүңү эстеп келем,
Ушул ырды өзүңү арнап шилтегем.
Классташ курбум, досум Жекшенге
Бирге өстүк Темир -Канат айлында,
Көпөлөк кууп, адырлардын алдында.
Бакыт ачып алдыбызда жымыят,
Балалык кез алтын чачып кылаят.
Тээ алыстан жоолук булгай бир кезек,
Ошол курак арт жакта калыптыр.
Өткөн учур кечөө эле бала элек,
Өмүрүбүз ак чач болуп карыптыр.
Кетип калдың Ала Баштын жерине,
А мен болсо Балыкчыны байыр алдым.
Тагдыр экен анда-мында жолукчубуз,
Өткөндү эстеп окүнүчтүү кеп салдың.
Арман экен сен дүйнөдөн өтүпсүң,
Өткөндү эстеп кайра баштан кайгырдым.
Мен сени жүрчү элем өлбөйт деп,
Балалыкты жоголбойт деп санапмын.
Кайгысы жок жакшы өткөн жылдар ай,
Ал күндөрдү жылдыз сымал ыр кылам.
Балалыкты таппай калган сыяктуу,
Өзүңү да бул дүйнөдөн таба албайм.
Ардактуу педагог, мугалим
Эркиндик агама
Элет жердик агаларымы көргөндө,
Эмнегендир тамашалай бергим келет.
Тамашаны сүйгөн жанга айткамын,
Тааныш эмес башка жанга айтпадым.
Жайык төрдө алоолонуп от күйөт
Жакшы тууган эч убакта бөлүбөйт.
Алыс жолдо бирин-бири сүйөмөлөп,
Ана-ини ак үмүттө дайым жөлөк.
Жумаш агага
Башынан улуулардын жолу улук,
Баш ийемин айылдагы карыларга.
Биздин айыл барктуу болот, даңктуу болот,
Бириктирип элди турган кары бар да.
Карыларды сыйлабаска арга жок,
Бир кезекте биз дагы картаябыз.
Ансыз деле орто жашты оодарып,
Ошолордун арт жагынан баратабыз.
Өмүрбек, Канат, Самат инилериме
Айыл жакка сапар тартып барганымда,
Таянчу элем мен алардын караанына.
Маек куруп сөз сүйлөшүп отуруп,
Маани берип отурчу элек баарына.
Алардын кеткенине ишенбейм,
Айылда эле аман-эсен жүргөнсүйт.
Баягы турмуш апыл-тапыл күрөшүү,
Баары эле тирүү өмүр сүргөнсүйт.
Жок болуп кеткенине капаланам,
Жоголду эми аларды кайдан табам?
Өлүм деген чындыгында кайгы арман,
Өткөндөр бул жакка кайрылбаган.
Айылга сапар тартып барып калсам,
Апыл-тапыл камылга менен ашыккансыйт
Жарык чачып көңүлдөрдү жаркыткан,
Жаркындарым тирүү жашап жаткансыйт.
Ыдырыс уулу Канатка
Апам кетти, абам анын арты жагынан…
Бу жалганда экөөн кантип унутам.
Жылуу ойдо биз сыйлашып келгенбиз,
Жылдар өттү ала-сала куушкан.
Учурунда биз да өтөөрбүз дүнөдөн,
Өмүр деген кыйма-чийме өтмөлүк.
Алыстабай туугандыкты туу тутуп,
Ак жашоодо аман-эсен жүрөлүк.
Директор иним Самыйбекке
Самыйбек иниң пенсияга чыкты,-деп,
Өгүнү уга калды кулагым.
Бат эле мезгил келе калдыбы,
Мен аны бала экен деп тургамын.
Элдикине такыр окшобой,
Жеп-ичкени мыкты эле.
Келин-кыз менен шаракташып,
Кейибей сонун жүрчү эле.
Турган турпаты деле жакшы эле,
Бир жери такыр кем болбой,
Сонун болчу баардыгы.
Капырай анан таң калам,
Кечөө эле ымыркай ыйлаак жаш бала,
Такыр болуп башкача,
Ачып-көздү жумганча,
Карып калды кандайча?
Султангазы уулу Эшен абага
Кара сакал койдуруп,
Калдайган адам эле абабыз.
Калк үчүн жумуш кылган,-деп,
Кайрадан айтып жатабыз.
Эленип жылдар сызса да,
Элеси эсте ар дайым.
Айтыла берет турбайбы,
Аты аталып жакшынын.
Айтымбет уулу Өмүрбай ииниме
Мезгил өтүп жылган сайын
Өмүрбай иним эсимде.
Мага ынак болуучу,
Бала чакта бир кезде,
Сай бойлоп өтчү элек,
Салкын төрдү аралап.
Жаркын чачкан ал убак,
Жайлоо болуп ачылат.
Өмүрбай иним эң ынак,
Айтымбет атам биз менен.
Кадалуу өмүр сүргөн
Калый энем кең мекен
Токчулук чачкан ал убак
Токтоо бербей өтүптүр
Мээрим чачкан көп элес
Мезгил менен көчүптүр
Ал кезек калды кайрылбай,
Бирок эсте сакталат.
Ошол сонун мезгилди,
Унутуп салсак бизге уят.
Ынтымак уулу Токтогулга
«Кең мекен» деп, аттанып
Жүрдү Авган жеринде.
Ажал менен кармашып,
Аман келди элине,
Эли менен аман болсун
Эл эмгегин аркалайт.
Намыстуу жигит ар дайым,
Наамга карай кол сунат.
Беккулунун атактуу уулу, көптөгөн
сыйлыутардын
ээси, генерал майор Аалиев Чыныбекке
Өмүр боюу иштеди
Ички иштер тармагында.
Анын асыл эмгеги,
Айтылат ар маалды.
Душман менен кармашып,
Баатырдык менен каза тапты.
Эл ичинде унутулбайт
Эр жигиттин атак-даңкы.
Беккулу ата тукумунда
Эң биринчи генерал.
Шукшурулуп үн салганда,
Шумкарыбыз көктө айланган,
Эр жигиттин аты калат
Өлбөс болгон заты калат.
Кара жолдо жомок кылып,
Калкы аны айтып барат.
Мамлекеттик жана коомдук ишмер
Аалиев Саматка
Самат деген иним бар,
Атанын уулу аталган.
Арбын ишти иштеп салды,
Атагы журтка жайылган.
Эл ишин улам ойлоп,
Атасындай кыраан болсун.
Кутту жашоо бир келет
Кудайым аны колдосун!
Биринчи Май районунун акиминин орун
басары Айдаров Канатка
Өмүр боюу меенеттенет,
Ак үйдө иштеп келет.
Эчен жыл өттү арадан
Эмгегинен даңк алган.
Журтка эмгек сиңирүү
Бактылуу иш бу дагы.
Туу кырда жүрсүн ар дайым
Тулпардын жалгыз туягы.
Ишкер иним Ынтымак уулу Кубатка
Кубат деген иним бар,
Кайрат берген адамга.
Ак ниет эмгек сиңирип,
Алынып элдин баарына.
Ар дайыма сыймык менен
Аман жүрсүн түбөлүк.
Бактылуу болсун балдары
Баскан жерден гүл өнүп.
Мамлекеттие ишмер Аалиев Нурбекке
Түкүш абанын балдары,
Аким болду далайы.
Арбып улам кадамы
Атагы элге жайылды.
Беккулунун талы колдоп,
Аккан арыктан суу агат.
Эр жигитке бакыт жолдош,
Арт жагында даңк калат
Мыкты педагог Абакиров Канатка
Өмүр боюу ак иштеди,
Адам болчу ак эдил.
Бала окутуп, суу сугарды,
Барктап, баалап өз жерин.
Арт жагында аты калды,
Унутпай өзү окуткан балдары.
Өлүм ак ар адамга келеери чын
Өмүрү эл ичинде жашап калды.
Таланттуу педагог Атымышбаев
Жолочуга
Кара көйнөктүн мыкты уулу,
Билим берип жаштарга.
Эр эмгегин эл жебейт,
Эмгеги калып артында.
« Агайыбыз эле» деп,
Ак кагазда аты калды.
Улуу муундар жасаган,
Унутулгус заты калды.
Абакир уулу Шаршенге
Билим алдың Бишкек деген борбордон
Жаш чагыңда токтоо элең ойлонгон.
« Бул баладан бир нерсе чыгат»– деп,
Тааныштарыі келечегин болжогон.
Мугалим болуп Караколдон иштеерде,
Кырсык болуп абариядан каза таптың.
Эмгегиң кайда? Эл күткөн үмүт кайда?
Эмне үчүн ата-энеңди таштадың?
Окумуштуу Кадырбек уулу
Сүйүнбекке
Окумуштуу билимдүү адам,
Жашынан элге таанылган
Ак эмгмктм улам өтөп,
Ак үйгө эчак алынган.
Көзү өтүп кетсе да,
Калкы аны унутпайт.
Качандыр жылдар өтсө да,
Кажыбас эмгеке унутулбайт.
Ардагер мугалим, педагог Шаршемби
уулу Ыйсага
Көрүп калдым Ыйса абаны,
Адам болчу жайдары.
Эчен жылдар өтсө дагы,
Элеси бизге кайрылды.
Көк Сайдагы мектепте,
Директор болуп иштеген.
Өлбөс эмгек сиңирип,
Өрнөктүү болчу иш менен.
Жамгырчы уулу Жакып абага
Адам болчу карапайым жөнөкөй,
Айтканын ар убакта аткарган.
Эмгекте журт кызматын аркалап,
Эл жумушун тартынбай баштаган.
Карапайым адамдарды унутпайлы,
Кымбат нерсе жөнөкөйдөн башталат.
Жөнөйкөйлүк бул жашоону көркөмдөп,
Улуулукка узап кетчү жол жасайт.
Чарбалык кызматкер, белгилүү инсан
Абыш уулу Абатай абама
Эстеп келем Абатай абамды,
Элибиз үчүн тоодой болгон салмагы.
Жылдар өттү, жылып алып жоголуп,
Жылдыздуу күн артка калып баардыгы.
Жылдар өтсө жылдыздуу адамдарды,
Такыр эле унут кылып салбайлы.
Анда-мында жолугуша калганда,
Аңгемелеп баян айта баштайлы.
Атыңызды урмат менен унутпай
Көчөбүзгө жазып илип алганбыз.
«Аты өчпөс абакемин көчөсү »-
Ар дайыма сыймык менен карайбыз.
Кыргыз Республикасынын Эл агартуу отличниги
Иним Медербекке
«Аскарга ини болсун»,– деп,
Аны кудайым жараткан.
Ата-энесин жакшы багып,
Ар-намыска татыган.
Жигиттин-жигит мырзасы,
Жамандыкка аралашпаган.
Ар дайыма калибет,
Аярлап өзүн кармаган.
Тарбия көргөн адамдай,
Арамдыкка баспаган.
Келин-кыздар карашып,
Кеп кылып аны мактаган.
Жанынан кетпей шынаарлап
Жанаша басып жылмайган.
Бирок бетке бырыш кирип,
Анча-мынча картайган.
Баягы шок жаштыкты,
Байкатпай кайда качырган.
Ал бырыштар эчтеке эмес,
Бетти салсак бетмайлап.
Бырыштын баары жазылат,
Качып кеткен жаштыктар,
Кайта эле өзү жармашат.
БАЙ КЫШТАК
Акын элем ак баракка ыр жазган
Адам менен көңүл буруп сырдашкан.
Эмне үчүн көңүлүмө кут конбой,
Эмнегендир чүнчүгөнсүп баратам.
Туулган жерге бара албай калгамын,
Ыйык жерди түштө көрүп караанын.
Жолдор узун мени кимдер алпарат,
Жол кире жок баардыгы бүт кымбат.
Турмуш татаал мен бара албай калсам да,
Туулган жерим жүрөгүмдө жашап жатат.
Темир-Канат көңүлүмдө толкуп жатат,
Теңирим болуп, жан дүйнөмдө бай кыштак.
Мен адеп санжыра жаза баштаганымда машинка менен жазып көптөгөн адамдарга арнадам. Албетте аны машинка менен жазып чыгуу ушунчалык оор болду. Алардын бирөө дагы мага ыраазылык билдире албады. Ал иш өзүнүн иши. Аларды окуп чыктыбы, же окуган жокпу ал дагы өзүнүн иши Ошондо эки кол китеп жазып Сатарга арнагам анда төмөндөгүдөй ыр жазылган эле.
Жакып уулу Сатарга
Бул китепти арнагамын Сатарга,
Биз кербенбиз бара жаткан сапарда.
Мезгил өктөм, мезгил деген күлүк ат,
Атты минип биз аттандык алдыга.
Дастанымы айлуу түндө жазагмын,
Белек кылып аны арнадым Сатарга.
Ата-баба карт тарыхын унутпай,
Айта жүрсүн жол бараткан сапарда.
Иляс уулу Эсенгулга
Айлымда алда канча иним бар,
Көз алдымда баарысын элеси.
Куулук, шумдук алыс экен өзүңдөн,
Бул турмушта тазалыкка жетеби.
Бир атанын артындагы туягы,
Ата наамын ала жүрүү парзы ошол.
Эң биринчи байлык болот ден соолук
Эсенгулум эл ичинде эсен бол!
Мукамбет уулу Кадырбекке
Көрүп жүргөн агаларым бар эле
Көңдөй жерде бел кылгамын аларды.
Таба албай айрымдарын жоготтум,
Тагдыр экен кайтыш болду далайы.
Энем өлдү, энеми көргөн өлбөсүн,
Атам өлдү, атамы көргөн өлбөсүн.
Атам менен даамдаш болгон агалар,
Арбын жашап жаманчылык көрбөсүн.
Манаппай уулу Ыскак агага
Суусар тебетей кийип жайкалган,
Жорго минип жолдо чайпалган.
Жоноктой кеткен кашка жол,
Жоргосун жолдо салдырган.
Жорго кетти көзгө илешпей,
Жолдо улам закым салган.
«Жолдуу жигит экен»,-деп,
Жолдогулар аны мактасын.
Көрүнүктүү педагог Сыртпай уулу
Эшмат иниме
Өгүнү барып туугандарга жолуктук,
Музыкант менен бир табакта отурдук.
Сүйлөшөбүз ар кандай кеп кетет,
Келечек, өткөн күндөр эскерилет.
Өзү дагы келишимдүү чоң жигит,
Арт аталарындай боюу бийик.
Ураалынын баары эле чоң болот,
Кериле бойлору чыгып койкоёт.
Анан эле бирөө мынтип айтып калды:
– Эң эле чоң мунун алаканы.
Кантип өзгөртүүгө болот
Кудайым жараткан алаканды.
Мындай жерде кереги барбы алакандын
Ал алакан коё бербей кармайт,
Темир, мык, жыгач, нан, кой, уй, жылкы
Акырын сылайт келин, кыздардын колун,
Айтып ичиндеги керемет жакшы оюун.
Деги койчу баарын кармап чыкты.
Адамдар бир-бирине саламдашат,
Көптөгөн адамдардын колун кармайт.
Баса ал алакан таланты бар жараган
Музыкалык аспаптын мыкты чертет,
Күү жаратып көңүдөрдү эргитет.
Жакшылыкты жараткан ушундай алаканды
Баарыбыздын мактабаска айлабыз барбы.
Иним эми алаканың менен аман болгун
Ишке ашсын бир өзүңүн ойлогонуң.
Бейшенбай уулу Замирге
Арман алат катыгүн!
Бир нерсени унутуп.
Уят боло таштапмын,
Ушундайда да кудай уруп.
Замир жээним бар эле,
Такыр жазба, десе да,
Бир пайдамы тийгизип
Ыр жазам ал жөнүндө.
Иними ырга жазбасам,
Наалат тиет өзүмө.
Бийликтин бир жеринде,
Жүрөт деген кеп уктум,
Башкалардан татынакай,
Жашап жатат деп уктум.
Жүрө бергин жармашып.
Такыр түшүп калбасын,
Ылдый карай жылмышып.
Бирөө түртүп жатса да
Өжөрлөнүп чыгам дей бер
Өйдө карай тырмышып.
Кургуйга сыйгалануу,
Кошубай атанын тукумуна
Такыр эле жарашпайт.
Баары өйдө тырмышат.
Түкүш абанын балдарындай колуңу бер!
Кургуйга кулабайсың.
Өйдө карай чыгамын деп кубанасың.
Өзүңөн өзүң эле жулунасың.
Беккулу ата журтунун,
Бир ишине жарасын.
Элден чыккан кыраан деп
Эли журту мактасын.
Белгилүү врач Эрнис иниме
Беккулу ата тукумунан
Догдур чыкты деп угам.
Арбын элдин батасын,
Алып жатат деп угам.
Жашаган элдин баарынан,
Жакшынакай кеп угам.
Эл ичинен суурулуп,
Эрнис чыкты деп угам.
Өжөрлүктү билгизип,
Өлгөн жанды тиргизип.
Качып чыккан адам жанын,
Денеге түртүп киргизип.
Дабагер чыкты деп угам
Такыр качып чыккыс кылып,
Терисин тигип салгының.
Качанаак болгон ал шүмшүк
Ээси менен жашасын.
Кайта экинчи качпасын
Иштей бергин иничек,
Элге болуп илинчек
Жакшына иш иштесең,
Жаадырайт сага келечек.
Жакшы чыкты таскагы
Көз тийип кетпесин.
Ишин иштеп жүрө берсин.
Кызматын кылып эл жердин.
Беккулунун уулу деп,
Бүткүл кыргыз даңтасын.
Элине сиңип эмгеги,
Эрнис иним жашасын!!!
Эл агартуунун отличниги, директор, завуч
болуп иштеген Жамансарт курбума
Бапырап келип ээрчишкен,
Бала кезде курбу элек.
Сайды бойлоп гүл терип,
Сайроон менен өтчү элек.
Тапырап ойноп жүргөн кез,
Такыр эстен кетпеген.
Бирок мени көргөндө эле,
Завуч болуп калганда эле
Бала кезде Жамансарт жок
Башкача болуп каласың.
Өткөн чакты унутасың,
Бала кезги Жакемди.
Кайдан издеп табамын.
Ушунчалык капамын
Сар-санаа болуп жатамын.
Ат минбей, төө минип,
Албаң-шалбаң теминип,
Олбуй-солбуй камчы уруп,
Ойку-кайкы желдирип,
Оң тетири теминип,
Жети күнү тынч албай,
Жердин үстүн кыдырып,
Жети күнү тынч албай,
Жердин астын сыдырып,
Бери карай бир келип,
Ары карай бир кетип,
Унааны улам желдирип.
Камчылана теминип,
Аны издеп тапканы,
Мекеге кетип баратам.
Бала кезде досумду,
Жолдон издеп табайын.
Жолдон такыр таба албай,
Үмүтүмө жете албай
Какыр чөлдүн өзүндө.
Желмаян төөнүн үстүндө
Бөөдө өлүп калбайын.
Кудайыма жалынып,
Байгамбардан бата алып.
Сапар кетип баратам
Жумакадыр уулу Шайлообек курбума
«Башкарманын баласы» деп,
Бир кезекте суктангам.
Андан бери мезгил өттү,
Ала-сала чубалган.
Жолукканда экөөбүз
Калчу элек сүйлөшүп.
Кеткен өмүр жөнүндө,
Кеп салыша үндөшүп.
Адан бери жолукпадык.
Мейли кайда жүрбөйлүк.
Алыстан бакыт арнаша,
Аман-эсен жүрөлүк.
Мезгил убак келгенде
Жолугаарбыз кайталай.
Улгайган чак бизге кирип келатат
Баягыдай жакшынакай карыйлык
Башкарманын баласындай балпайып.
Мукамбет уулу Бексултан абама
жана апама
Эскерип жатам Бексултан абамды
Аралады кандуу согуш майданды.
Баатыр жоокер жана ардактуу мугалим,
Көчөгө аты коюулуп даңк алды.
Апам болсо токтоо жана калибет,
Баатыр эне мактаганга сөз жетпейт.
Жайнап күлүп жоогасындай жылмайса,
Жакшылыгы көз алдыман түк кетпейт.
ЭНЕМ СЕЙДИМГЕ БАКАЛБАЙ
КЫЗЫНА
Уктап жатсам майдын сонун түнүндө
Жан энекем кирди менин түшүмө.
Ал мени көз жүгүртүп улам карады.
Ак жоолугун салыныптыр баягы.
«Сени бирөө капа кылып жүрөбү,
Эмне мынча жүдөп кеттиң уулум,– дейт?»
Анда-мында түшкө кире калса да,
Арман дүйнө ай, көз кырынан кетирбейт.
Болот жана Кубан инилериме
Эки бирде инилерим дага бар,
Өмүр улап келе жаткан артымда.
Мен алардын жардамына таянсам,
Жардамдамып аябады алар мага.
Өмүр улап келатабыз жолду улап,
Жашоо чиркин уланат тура алдыга.
Ак кардагы жолумду улап тартынбай,
Ага инилер экөө келет артымда.
В. И. Ленин жана Токчулукова Кашый
Эжеме
Түндө мен түш көрүп жатыпмын,
Кашый эжем сабак берип жатыптыр.
« Ленин ата өлбөс улуу адам» деп,
Балдарга баян айта баштаптыр.
Кашый эжемин Лениндин ата унутулбай
Ар дайыма кирет менин түшүмө.
Ал экөө тең мен үчүн улуу акылман
Баян айтып «Алгала!» дейт бул күндө.
Бири болсо жөп-жөнөкөй мугалим,
Бүт өмүрүн арнап койгон балдарга.
Экинчиси аты чыккан улуу адам
Ыйык даңкы тарап кеткен ааламга.
Ленин ата унутулгус улуу адам,
А мен аны түбөлүккө унутпайм.
Кашый эжем жана Ленин атаны,
Тизе бүгүп түбөлүккө урматтайм.
ЛЕНИН ЖӨНҮНДӨ ЫР
Атакем мага айтчу эле:
« Улуу акылман Ленин
Келечекти улам ойлоп,
Кеменгери эл- жердин.
Энекем мага айтчу эле:
« Калкка калыс караган адам,
Баардыгын бирдей сыйлап,
Бакыт чачты канчалаган.
Айгаларым айтчу эле:
Билим берди жалпызга.
Адамзатты алып келди,
Ачык нурлуу таалайга.
Мен да аларга кошулуп,
Ленинди улам кадырлайм.
Улуу адам Ленин ата,
Урмат менен таза сактайм.
КУЛУКЕ АГАЙГА
Агайымдын жакшынакай элеси
Асылданып кирип жатат түшүмө.
« Келгиниң» өз жанына отургузуп,
Кеңеш айтат жазган ырым жөнүндө.
Үйрөттү эле ыр жазганды ал мага,
Акыл айтчу китеп берип дайыма.
Ар жагымда өзүмүн да шыгым бар,
Ар дайыма ырахмат айтам агайга.
Мен ырларды газетага бербедим,
Жарыялап чыгарганды каалабайм.
Башым жерде кайра- кайра оңдоймун,
Башкаларга жарыялап мактанбайм.
Андан бери өткөн экен көп заман
Мезгил жылып учкул убак арылаган.
«Ыр жазгының» дайым берген кеңешин
Эсиме келет сүйкүмдөнүп ал агам.
Азыр деле мен бала бойдонмун,
Уккум келет агайымдын жемесин.
«Ыр жазганды таштабагын»– айтчу эле,
Мен эскерем улуу адамдын элесин.
Ыр жазамын жердештерим жөнүндө,
Туулган жерим дайыма келет көңүлгө.
Жолу улук иштер дагы улансын,
Жомок болуп, жомоктолсун бу дүйнө.
Далай-далай агаларым бар эле
Даңазасы бар ошолордун арасынан.
Жаадай болуп мезгил алыс сызса да,
Жакшы адамды унутпаймын эч качан.
Мамбет жана Жамаке
Тынаев агаларга
Кулак болуп айдалган
Болбогон жерден жаза алган.
Атыгайдан Тынай бар
Тынайдан Мамбет бар.
Мамбеттен Жамаке,
Жана дагы Сапарбек.
Мамбет менен Жамаке,
Жети-Өгүздү жайлаган
Оргочордо кой баккан.
Мыкты чабан аталып,
Атасы болгон лауреат.
Жамаке алып баатырдыкты,
Атагын элге жайылтты.
Минтстр болуп Сапарбек,
Эл башында журт тейлеп.
Мейли кайда болсо да,
Аман-эсен жашасын.
Атагын элге жайылтсын,
Беккулу деген атанын.
Эшпер уулу Жумаш агага
Эшпер ата тукумдары
Баарысы тең тың чыкты.
Айлына эмгек сиңирип,
Албан жумуш жасашты.
Ушулардын ичинен
Жумаш ага жарады.
Күрдөөлдү эмгек сиңирип,
Далай жыл болду башкарма.
Депутат болуп катталып,
Элине калды атагы.
Мындай уулду унутпай
Биз эскерип жүрөлүк.
Анын кылган иштерин
Ардак менен сүйөлүк.
Эмгеги сиңип элине,
Аты коюулду жерине.
Эшперов болуп аталды,
Өлбөс болуп атагы.
Акын-драматург, коомдук ишмер
Калпак уулу Байсеркеге
Көңдөй жерде көз жарды,
Абылайдын Калпагынан
Байсерке ата жаралды.
Алдыга коюп максатты
Алыс сапар аттанды.
Ары акын, ары чечен
Топ ичинен кеп билген.
Өлгөн жанды күлдүргөн,
Куудул кепти сүйлөгөн.
Сабатын жойуп жашынан,
Мугалим болгон башынан.
Көөнөрбөс адам экен деп
Көпчүлүк аны сыйлаган.
Ак кагаздын бетине,
Драманы көп жазган.
Драмада оюн аткарган.
Шык жөндөмү улам жанып,,
Көргөн адам таң калган.
Ыр жазып, жашоо жөнүндө,
Чыгармасын калтырган.
Эшенаалы, Касым менен
Граматиканы түзүшкөн.
Үйрөтүп элге билимди,
Үзөнгүлөш жүрүшкөн.
Болбогон жерден жаза алып,
Контр болуп айдалып,
Уралдын Пермь жеринде,
Каза болду кайтпай калып.
Бул акылдуу адамды
Эли дайым эскерет.
Окумуштуу адамды,
Өлбөс адам деп билет.
Жашоо нугун жаңыртат,
Аккан арыктан суу агат.
Байсеркенин Муратбек,
Ал дагы тың чыгып.
Өз ысым баянын,
Өлбөс кылды таанытып.
Улуу Ата Мекендик согуштун катышуучусу,
асыл педагог Айты уулу Арун агайга
Коргоп ата мекенди,
Жарадар кайтты ал жактан.
Ошол октун айынан,
Он жылдары азаптанган.
Күздүн күнү кеткенсиз…
Ошол убак эсибизде.
Бизди окутуп жүрчүсүз,
Эң кичине кезибизде.
Узак жылдар өтсө дагы,
Унутпайм асыл адамды.
Сүйүктүү сонун агайыбыз,
Сүйкүм чачып жашап калды.
Үсөн уулу Камчыбек иниме
Жайнаган эмгек сиңирип,
Жаш чагынан тың чыкты.
Комсомолдо иштеди,
Көрө билип алысты.
Депутат болуп катталды,
Аким болуп иш алпарды.
Жакшы иштеп болжолдуу
Жаратылышты жакшы коргоду.
Балыктар көлдө жайнады,
Калың бактын башына
Булбулдар конуп сайрады.
Ачык көңүл инибиздин,
Ак эмгегин урматтайбыз.
Адал иштеп, өттү жашоодон
Ар дайыма унутпайбыз.
Муса уулу Өмүрбек иниме
Жазгандарымы карасам,
